Biên giới lãnh thổ

Nhân kỷ niệm 50 năm ngày thành lập Uỷ ban Biên giới quốc gia, Ủy viên dự khuyết Trung ương Đảng, Thứ trưởng Thường trực Ngoại giao Nguyễn Minh Vũ đã có cuộc trao đổi, chia sẻ với báo chí về vai trò của Uỷ ban Biên giới quốc gia trong sự nghiệp bảo vệ và xây dựng Tổ quốc.

Phóng viên: Thưa Thứ trưởng, nhân dịp kỷ niệm 50 năm thành lập Ủy ban Biên giới quốc gia (06/10/1975 -06/10/2025), xin Thứ trưởng cho biết vai trò của Ủy ban Biên giới quốc gia trong sự nghiệp bảo vệ chủ quyền, toàn vẹn lãnh thổ của Tổ quốc?

Thứ trưởng Thường trực Nguyễn Minh Vũ: Bảo vệ chủ quyền và toàn vẹn lãnh thổ là một trong những sứ mệnh thiêng liêng, nhiệm vụ xuyên suốt của toàn Đảng, toàn dân và toàn quân ta. Kể từ khi thành lập ngày 06/10/1975 đến nay, Ủy ban Biên giới quốc gia luôn là một mắt xích vô cùng quan trọng, giữ vai trò nòng cốt trong nghiên cứu, tham mưu, đề xuất và triển khai các chủ trương, chính sách lớn của Đảng, Nhà nước về biên giới, lãnh thổ. Ủy ban vừa là cơ quan nghiên cứu chiến lược, vừa là lực lượng trực tiếp tham gia đàm phán, ký kết và hướng dẫn triển khai các điều ước quốc tế về biên giới, lãnh thổ. Ủy ban cũng đảm nhiệm việc hướng dẫn nghiệp vụ, kiểm tra, tổng hợp tình hình quản lý biên giới; xây dựng hồ sơ pháp lý, bảo vệ chủ quyền, quyền chủ quyền và quyền tài phán của Việt Nam tại các khu vực biên giới trên đất liền, các vùng biển, đảo, vùng trời.

Trên đất liền, bằng ý chí, quyết tâm và nỗ lực không ngừng trong đàm phán, trên cơ sở kiên định về nguyên tắc và uyển chuyển về cách làm, với tinh thần tôn trọng, thiện chí và tuân thủ luật pháp quốc tế, chúng ta đã hoạch định được toàn bộ đường biên giới với Trung Quốc, Lào, Campuchia; hoàn thành toàn bộ công tác phân giới, cắm mốc biên giới với Trung Quốc và Lào; hoàn thành 84% khối lượng công tác phân giới, cắm mốc với Campuchia; ký kết các văn kiện pháp lý về xác lập đường biên giới và quy chế quản lý biên giới với các nước, qua đó xây dựng và củng cố đường biên giới chung hòa bình, ổn định, hữu nghị, hợp tác và phát triển; góp phần xây dựng hình ảnh một Việt Nam yêu chuộng hòa bình, hội nhập sâu rộng và có uy tín trên trường quốc tế.

Trên biển, Ủy ban đã chủ trì, phối hợp với các bộ, ban, ngành có liên quan triển khai công tác xác lập và bảo vệ các quyền, lợi ích hợp pháp, chính đáng của Việt Nam trên biển phù hợp với luật pháp quốc tế, đặc biệt là Công ước Liên hợp quốc về Luật Biển năm 1982 (UNCLOS 1982); tham mưu, đàm phán thành công một số hiệp định, thỏa thuận quốc tế về phân định và hợp tác trên biển với các nước láng giềng như Campuchia, Thái Lan, Malaysia, Indonesia, Trung Quốc; tích cực tham gia giải quyết những vấn đề phức tạp tại Biển Đông. Những dấu mốc pháp lý quan trọng khác như việc xây dựng Luật Biển Việt Nam, hoàn tất công bố đường cơ sở dùng để tính chiều rộng lãnh hải của Việt Nam, hoàn tất nộp Hồ sơ Đệ trình thềm lục địa mở rộng ngoài 200 hải lý của Việt Nam ở Biển Đông đều khẳng định nỗ lực nhất quán của Việt Nam trong việc xác lập vùng biển hợp pháp và giải quyết các vùng biển chồng lấn dựa trên cơ sở luật pháp quốc tế. Bên cạnh đó, ta cũng thúc đẩy các cơ chế hợp tác biển song phương với các nước láng giềng như Thỏa thuận về xác định khu vực thăm dò và khai thác chung dầu khí với Malaysia năm 1992, Hiệp định hợp tác nghề cá trong Vịnh Bắc Bộ với Trung Quốc năm 2000… cũng như các chương trình đối thoại, hợp tác quốc tế về biển. Các cơ chế này không chỉ có ý nghĩa về mặt kinh tế, mà còn góp phần củng cố tin cậy chiến lược, duy trì môi trường hòa bình, ổn định ở khu vực cũng như tạo điều kiện thuận lợi để giải quyết hòa bình các tranh chấp, bất đồng ở Biển Đông.

Có thể nói, những thành quả này thể hiện tầm nhìn chiến lược và bản lĩnh của Đảng và Nhà nước ta, trong đó Ủy ban Biên giới quốc gia, Bộ Ngoại giaovinh dự là đơn vị tiên phong thực hiện.

Phóng viên: Thưa Thứ trưởng, hiện nay Việt Nam và các nước láng giềng đã hoàn thành toàn bộ công tác hoạch định đường biên giới đất liền và cơ bản hoàn thành công tác phân giới, cắm mốc biên giới. Vậy trong bối cảnh đó, đâu sẽ là trọng tâm ưu tiên hoặc hướng đột phá trong công tác biên giới đất liền màỦy ban Biên giới quốc gia cần hướng tới?

Thứ trưởng Thường trực Nguyễn Minh Vũ: Đến thời điểm hiện tại, chúng ta đã đạt được những thành tựu rất quan trọng trong công tác biên giới đất liền với các nước láng giềng như đã nói ở trên.

Thời gian tới, Ủyban cần tiếp tục nghiên cứu, thúc đẩy đàm phán giải quyết các vấn đề biên giới còn tồn đọng, trong đó có 16% đường biên giới đất liền Việt Nam-Campuchia chưa hoàn thành phân giới, cắm mốc, trong đó ưu tiên giải quyết nhóm 6% liên quan đến hoán đổi đất theo mô hình MOU 2011.

Ủy ban cũng cần tiếp tục phối hợp chặt chẽ với các địa phương biên giới và các bộ, ngành liên quan để phối hợp quản lý tốt đường biên giới trên đất liền, xử lý kịp thời, ổn thỏa các tình huống phát sinh trên thực địa trên cơ sở các văn kiện pháp lý về biên giới và các thỏa thuận liên quan đã ký kết giữa Việt Nam và các nước liên quan, từ đó giữ vững môi trường hòa bình, ổn định ở khu vực biên giới.

Để đáp ứng nhu cầu phát triển của đất nước nói chung và của các địa phương nói riêng, Ủy ban cần tiếp tục vai trò tham mưu, cầu nối giữa các địa phương biên giới của Việt Nam và các nước láng giềng triển khai hiệu quả công tác quản lý hệ thống cửa khẩu, xây dựng các công trình biên giới, hạ tầng phục vụ phát triển kinh tế-xã hội, góp phần thúc đẩy hợp tác thương mại, du lịch, đầu tư, giao lưu nhân dân xuyên biên giới.

Phóng viên: Trong bối cảnh tình hình Biển Đông tiếp tục có nhiều diễn biến phức tạp, xin Thứ trưởng cho biết Ủyban Biên giới quốc gia cần chú ý gì trong vấn đề Biển Đông? 

Thứ trưởng Thường trực Nguyễn Minh Vũ: Biển Đông có tầm quan trọng chiến lược đối với môi trường an ninh và phát triển của Việt Nam, ảnh hưởng sâu sắc tới hòa bình, ổn định của khu vực và là mối quan tâm chung của cộng đồng quốc tế. Chúng ta quán triệt phương châm “kiên quyết, kiên trì đấu tranh bảo vệ vững chắc chủ quyền, quyền chủ quyền, quyền tài phán quốc gia trên biển của Việt Nam” đi đôi với “duy trì môi trường hòa bình, ổn định, tạo điều kiện thuận lợi cho phát triển đất nước và hội nhập quốc tế”.

Để thực hiện phương châm đó, Ủy ban cần tiếp tục đi đầu trong việc khẳng định và bảo vệ chủ quyền đối với hai quần đảo Hoàng Sa và Trường Sa cũng như các quyền và lợi ích chính đáng ở Biển Đông; bác bỏ những yêu sách biển bất hợp pháp và phản đối các hành vi xâm phạm chủ quyền, quyền chủ quyền và quyền tài phán của Việt Nam tại Biển Đông. Trên cơ sở tuân thủ luật pháp quốc tế, đặc biệt là UNCLOS 1982 và tiếp thu các bài học kinh nghiệm có được trong quá trình đàm phán phân định biển với các nước láng giềng, Ủy ban cần tiếp tục thúc đẩy đàm phán song phương và đa phương, trao đổi giải quyết các vấn đề tồn tại và tăng cường đối thoại hợp tác trên biển với các nước trong và ngoài khu vực, nhằm ngăn ngừa xung đột, tăng cường lòng tin và tìm kiếm giải pháp lâu dài cho vấn đề Biển Đông.

Song song với công tác đào tạo, nâng cao nhận thức, chuyên môn cho đội ngũ cán bộ, công tác nghiên cứu, dự báo chiến lược của Ủy ban cũng cần được chú trọng. Ủy ban cần tiếp tục hoàn thiện các hồ sơ pháp lý, củng cố cơ sở pháp lý của Việt Nam đối với các vùng biển ở Biển Đông và chuẩn bị sẵn sàng các phương án pháp lý khi cần thiết.

Về công tác thông tin-dư luận, Ủy ban cầntiếp tục phối hợp chặt chẽ với các đơn vị trong Bộ, các bộ, ngành, địa phương để kịp thời thông tin về chủ trương, quan điểm của Đảng và Nhà nước Việt Nam về các vấn đề trên biển, khẳng định chủ quyền, các quyền và lợi ích chính đáng, hợp pháp trên biển của Việt Nam; đấu tranh với các lập luận và hành vi vi phạm chủ quyền biển, đảo của Việt Nam, từ đó lan tỏa thông điệp về một Việt Nam yêu chuộng hòa bình nhưng kiên quyết, kiên trì bảo vệ chủ quyền, các quyền và lợi ích chính đáng của mình; tích cực hợp tác để thúc đẩy hòa bình, ổn định và phát triển của khu vực.

Phóng viên: Trải qua nửa thế kỷ, dưới sự lãnh đạo của Đảng, sự chỉ đạo trực tiếp của Chính phủ, Ủy ban Biên giới quốc gia đã góp phần quan trọng đưa Việt Nam trở thành hình mẫu trong giải quyết hòa bình các vấn đề biên giới, lãnh thổ. Xin Thứ trưởng cho biết kinh nghiệm nào rút ra từ thực tiễn của Việt Nam? 

Thứ trưởng Thường trực Nguyễn Minh Vũ: Chúng ta luôn kế thừa và phát huy bài học của cha ông trong công cuộc bảo vệ độc lập, chủ quyền, thống nhất và toàn vẹn lãnh thổ, trong đó có bài học về giữ hòa hiếu với các nước láng giềng. Chúng ta cũng luôn nhất quán giải quyết mọi vấn đề biên giới, lãnh thổ bằng biện pháp hòa bình trên cơ sở Hiến chương Liên hợp quốcvà luật pháp quốc tế, đặc biệt là các quy định của luật pháp quốc tế cũng như luật biển quốc tế đối với tranh chấp trên biển. Chính cách tiếp cận này đã giúp chúng ta giải quyết thành công nhiều khó khăn, vướng mắc trong công tác biên giới, lãnh thổ. Việc ký kết và thực thi thành công Hiệp ước Biên giới trên đất liền với Lào năm 1977, với Trung Quốc năm 1999, hoàn thành phân giới cắm mốc toàn tuyến biên giới đất liền Việt-Trung năm 2008, hoàn thành 84% khối lượng công tác phân giới, cắm mốc với Campuchiacũng như việc ký kết hàng loạt hiệp định phân định biển giữa Việt Nam và các nước láng giềng là minh chứng rõ rệt cho hiệu quả của cách tiếp cận này.

Vấn đề biên giới, lãnh thổ là một vấn đề nhạy cảm đối với tất cả quốc gia trên thế giới. Việt Nam xác định rằng lòng tin chính trị và quan hệ hữu nghị là nền tảng quan trọng để giải quyết các vấn đề biên giới, lãnh thổ. Đây cũng là tiền đề cho việc duy trì môi trường hoà bình, ổn định, tạo không gian hợp tác, phát triển cho đất nước. Vì vậy, chúng ta luôn kiên trì thiết lập và duy trì các cơ chế đối thoại song phương và đa phương, triển khai hợp tác trong nhiều lĩnh vực tại khu vực biên giới, tạo điều kiện cho các hoạt động thương mại, du lịch, giao lưu nhân dân phát triển bền vững đi đôi với bảo đảm quốc phòng an ninh và trật tự khu vực biên giới, biển đảo.

Một kinh nghiệm quan trọng là cần sự phối hợp chặt chẽ giữa đối nội và đối ngoại, giữa các cấp, các ngành, các địa phương, tạo thống nhất cao trong thực hiện từng nhiệm vụ cụ thể của công tác biên giới, lãnh thổ. Đồng thời, phải gắn đối ngoại Đảng, ngoại giao Nhà nước với đối ngoại nhân dân, tức là phát huy vai trò, trách nhiệm của người dân vùng biên, cộng đồng học giả, truyền thông, để tạo thế trận lòng dân vững chắc, bảo vệ biên cương bằng cả “lý” lẫn “tình”.

Trong bối cảnh quốc tế nhiều biến động, bài học kinh nghiệm của Việt Nam về tôn trọng luật pháp quốc tế, kiên định nguyên tắc về độc lập, chủ quyền, thống nhất toàn vẹn lãnh thổ, lấy hòa bình, ổn định, phát triển làm mục tiêu, lấy hợp tác làm công cụ… vẫn còn nguyên giá trị. Với bản lĩnh, trí tuệ, kinh nghiệm và bề dày truyền thống, tôi tin tưởng rằng Ủy ban Biên giới quốc gia sẽ tiếp tục nỗ lực, đồng hành cùng dân tộc trên hành trình gìn giữ chủ quyền và toàn vẹn lãnh thổ, góp phần xây dựng biên giới hòa bình, hữu nghị, hợp tác và phát triển, cũng như nâng cao vai trò và vị thế của Việt Nam trên trường quốc tế.

Phóng viên: Xin trân trọng cảm ơn Thứ trưởng Thường trực!